DW B

‘Ik denk niet dat de aantrekkingskracht van regels over wat je een man maakt me ooit zal loslaten.’ Deze zin uit het titelhoofdstuk van Joost de Vries’ essaybundel Vechtmemoires (2014) vat de inzet van het werk van deze auteur kernachtig samen. Onzekerheid over de eigen identiteit als man en als zoon loopt als een rode draad door de essays en het proza van De Vries en manifesteert zich in motieven als oorlog, macht, status en terreur. De problematiek in dit werk is echter complexer dan dit psychologische motief suggereert. Een veelzeggende repliek van het personage Brik op de openingspagina van De Vries’ tweede roman De republiek (2013) voegt aan dit motief immers een historische dimensie toe: ‘Zeg het eerlijk, Friso, ben jij mijn Dauphin of mijn Robespierre?’

(De toekomst zal het bewijzen,

Beste wolven,

De werking van literatuur hangt af van aansprekingen, in letterlijke en figuurlijke zin. In figuurlijke zin beginnen lezers maar aan de lectuur van een boek als ze herkenning en vernieuwing menen te kunnen vinden in proporties die ze waarderen. De een is vooral naar vertrouwde werelden en ideeën op zoek; de ander verwacht verrassende gedachten en ontregelende taal. Zich aangesproken voelen is dan een kwestie van de juiste afstemming tussen lezer en boek. Als een boek eenmaal de lezer in beslag genomen heeft, wordt de leeservaring opnieuw gestuurd door een structuur van aansprekingen, maar nu in letterlijke zin. Een opgevoerde spreker – een lyrisch ik, een verteller, een dramatische instantie – richt zich tot een imaginair publiek, dat intern of extern kan zijn; personages richten zich tot elkaar. Elke literaire tekst is op die manier een organisatie van aansprekingen.

Op de grauwe cover van Geert Buelens’ Thuis staat en profil een gebouw afgebeeld. Een huis? De gladde vlakken en de horizontale en verticale lijnen lijken de achtergebleven sporen van wat ooit een aangrenzend pand moet zijn geweest. Maar dat huis bestaat niet meer en van het huis dat we wel zien komen we weinig tot niets te weten. Het blijft gesloten voor onze blik. De titel van de bundel is geplaatst alsof het de naam van het gebouw lijkt. Thuis. De ‘roep van thuis’ die van deze kaft uitgaat klinkt weinig uitnodigend. Het ontbeert ieder sprankje warmte van een huiselijk nest. Sterker nog, het huis lijkt in verval: afgebladderd beton toont de rode bakstenen en onthult vooral de onverschilligheid van haar bewoners. En het donkere grijs geeft het geheel een onheilspellende indruk. Hier wordt niet langer meer zorg gedragen voor datgene dat zorg draagt voor ons: ons thuis.

Beste wolven,We beginnen aan een nieuw jaar jonge literatuurkritiek in dia- of trialoog. Een hybride vorm in het grensgebied tussen recensie en essay waarin we weloverwogen stelling nemen in het actuele literaire debat. Vanaf deze jaargang volgt Jeroen Dera mij op als alfareu van de roedel en diepen we per briefwisseling een onderwerp uit. Ditmaal bespreken de rol van het Zelf en de Ander in recente literatuur. Voordat ik toekom aan onlangs verschenen boeken, wil ik even terug naar een werk dat de afgelopen tien jaar alleen maar aan relevantie heeft gewonnen: De ontelbaren (2005) van Elvis Peeters, het beste Nederlandstalige boek van deze jonge eeuw.