DW B

Hoeveel dichters zouden er in Tonnus Oosterhoff (1953) schuilen? Wie ook maar een deel van zijn poëzie heeft verkend, zal de diversiteit – vaak zelfs binnen één bundel – opvallen. Oosterhoff kan hermetisch zijn, baldadig, vervreemdend en lollig. Hij kan bijbels klinken, maar ook alsof hij een moppenboekje citeert. Bij Mond vol dobbelstenen heb ik verschillende keren hardop gelachen, en er staat een gedicht in dat zo teer is dat het me de komende tijd ongetwijfeld blijft achtervolgen. Oosterhoff kan klinken als een nazaat van Barbarber, als een hedendaagse Lucebert, of als de Nederlandse versie van Henri Michaux, die er al vroeg bij was om identiteit te problematiseren (de veelzeggende titel van zijn recentste vertaling in het Nederlands: In je eentje een menigte). Al die kanten van hem zijn tegelijkertijd zo herkenbaar Oosterhoff; zo herkenbaar zelfs als zijn voornaam, die hij ook nu weer in een gedicht opvoert. Slechts zes levende Nederlanders heten Tonnus, volgens de voornamendatabase van het Meertens Instituut (peilmoment 2017). Als je ‘Tonnus’ googelt, moet je bovendien je best doen om zoekresultaten tegen te komen die níét over de dichter gaan.

Begin jaren vijftig vroeg kunstenaar Robert Rauschenberg zijn inmiddels al beroemde collega Willem de Kooning om een potloodtekening. Die zou Rauschenberg vervolgens uitgummen, wat resulteerde in Erased de Kooning Drawing (1953): een ingelijst stuk papier waarop nog enige lijnen en vlekken te zien zijn, die zich blijkbaar konden onttrekken aan de intenties van de kunstenaar. Iets daarvóór viel Rauschenberg daarop met de zogeheten White Paintings: monochroom witte schilderijen, waarvan de verf heel effen en onpersoonlijk aangebracht werd, alsof het canvas nog onbeschilderd was. De kunstenaar is echter het bekendst om zijn zogeheten combines, waarin hij schilderkunst combineert met tweedehandsspullen die hij onder meer op straat vond: geen uitgummende, maar een opbouwende of stapelende manier van werken, zou je kunnen zeggen. Maar toch: als je fragmenten bij elkaar brengt, kleeft daar altijd een vorm van geweld aan. Gevonden voorwerpen zijn door iemand weggegooid. Als je een collage van krantenknipsels maakt, blijf je ongetwijfeld zitten met restmateriaal waarmee je de kachel aan kunt maken. In een elliptische formulering is de rest van de zin weggevaagd; hoogstens als fantoompijn nog aanwezig. Maar nu moet ik het nodig over Rozalie Hirs (1965) gaan hebben.

Twee jaar na zijn dood verschijnt het verzameld poëziewerk van Bernard Dewulf. In Licht dat naar ons tast herkent men de lange lijnen in zijn oeuvre: de zoektocht naar nabijheid, de aanbidding van de vrouw en de liefde voor de kunst. Al vanaf zijn debuut herkennen we de kraakheldere formuleringen en de interne strijd.

Er zullen weinig hedendaagse poëziedebuten zijn waarin woorden als ‘verlangen’, ‘einder’ en ‘kim’ zo nadrukkelijk en zonder ironie opduiken als in Filip Rogiers’ poëtische eersteling Nagenoeg. Niet alleen het romantische Tachtiger-idioom, ook de gepolijste vorm, inclusief het gebruik van eindrijm, plaatst de bundel enigszins buiten de tijd. De beelden van stille kamers en eroderende landschappen en de neiging in negaties te spreken doen daarnaast denken aan het werk van Kouwenaar en Faverey, net als de minimale zetspiegel en het vele wit (extra opvallend door het ijle, grote corps). Neem bijvoorbeeld het gedicht ‘Foto van ons’, het vijfde gedicht in de bundel:

In haar nieuwste dichtbundel Marshmallow zoekt Simone Atangana Bekono (1991) de balans tussen overgave en eigengereidheid. Geweld blijkt een manier om dicht bij de ander te komen, maar vraagt net zo goed om offers van degene die het onderspit delft.

Crudités is geen grafschrift en markeert geen einde, maar net een aanhoudend beginnen. Dat maakt Anneke Brassinga (1947), dichter, literair prozaïst en vertaler, van de eerste bladzijde duidelijk. Het motto dat ze aan haar prozabundel laat voorafgaan heeft het over een verhaal dat zich door voortdurende bezinning niet laat voltooien, maar steeds opnieuw wordt afgetrapt. En ook de ‘green man’ op de cover, met zijn gezicht dat uit de oppervlakte barst, omkranst door eikenloof, staat symbool voor deze hang naar hergeboorte, de komst van een nieuwe lente.