DW B

Eindelijk, op zijn 89e, zijn alle gedichten van Cees Nooteboom gebundeld. Een noodzaak voor wie de terugkerende elementen in zijn poëzie in optimale vorm wil bestuderen: van het nauwkeurige waarnemen tot de worsteling met de dood.

Sinds een jaar of vijf geleden de #MeToo-beweging in alle hevigheid losbarstte, zijn verschillende van die verhalen in allerhande vormen naverteld. Uit de filmhoek kwamen onder meer Bombshell (2019), The Assistant (2019), Promising Young Woman (2020) en recentelijk nog het lovend ontvangen She Said (2022). In boekvorm verschenen alleen al in het Nederlandse taalgebied kort na elkaar Ernest Hemingway is gecanceld (2020) van Henk van Straten, Niet ik (2021) van Yolanda Entius en De dubbele waarheid (2021) van Roelof Smit.

Elk historisch perspectief is een vorm van scheelzien. Altijd speelt het heden mee, de tijd waarin je spreekt. In het beste geval tracht je de horizon van de geschiedenis te verzoenen met je eigen horizon als waarnemer. Wie de cultuur van de voorbije eeuwen beschouwt, ziet momenten waarop het geloof in de geschiedenis het overneemt – denk maar aan de negentiende-eeuwse romantiek – en momenten waarop het heden de enige einder van het denken lijkt te zijn. Vandaag overheerst dat laatste, een vaak onkritische gerichtheid op het heden die we presentisme noemen. Tegelijk is dat heden niet te overzien, want je staat er middenin. Wie of wat is er nodig om voorbij de anekdotiek te spreken over de tijd waarin we leven? Wat is de rol van de filosofie, wat die van de literatuur?

‘Ik was van plan om in de schaduw te debuteren en mijn schrijverschap rustig op te bouwen. […] Dat is niet gelukt’, aldus Simone Atangana Bekono (Dongen, 1991) in een interview met de Volkskrant. Die uitspraak is een understatement te noemen: de dichtbundel Hoe de eerste vonken zichtbaar waren (2017) trok eerder al veel aandacht door Atangana Bekono’s eigenzinnige stem, maar met haar romandebuut Confrontaties (2020) bereikte ze in een klap een enorm lezerspubliek (waaronder veel jongeren) en ze wist met het boek verschillende prijzen in de wacht te slepen. Voor het vervolg op die succesroman wendt Atangana Bekono zich tot een kleinere literaire vorm: de novelle. Zoals de titel van het boekje al doet vermoeden, betekent die keuze echter niet dat Atangana Bekono zich terugtrekt in schaduwrijk gebied. Zo hoog de zon stond werd gratis uitgedeeld in boekhandels in Noord-Brabant onder de noemer Brabants Boek Present [sic], een initiatief van Het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant en literair productiehuis Tilt. In december bracht De Arbeiderspers ook een commercieel verkrijgbare hardcover-versie uit.

Dat Jeroen Olyslaegers (Mortsel, 1967) zou uitgroeien tot een van de meest gelezen Vlaamse romanciers van vandaag stond aan het begin van zijn carrière geenszins vast. Zijn werk vond in de jaren negentig in ieder geval weinig weerklank. Nadat hij zich een tijd had toegelegd op theaterteksten, keerde hij in 2009 terug naar de romankunst met een serie titels die allemaal beginnen met de letter ‘W’. Olyslaegers brak door bij het grote publiek met WIL (2016), een roman over Antwerpen in de Tweede Wereldoorlog. Wildevrouw, de roman die in 2022 volgde op dat grote verkoopsucces was opnieuw een historische roman over zijn geliefde stad. Dat verhaal speelt zich af in het Antwerpen van de zestiende eeuw – een wereld die wordt bevolkt door illustere figuren zoals de schilder Pieter Bruegel, de geleerde John Dee, de cartografen Abraham Ortelius en Gerard Mercator en kardinaal Granvelle. De verteller in Wildevrouw is de onfortuinlijke herbergier Beer, die vanuit Amsterdam terugblikt op de roerige jaren 1564-1567 in Antwerpen, de periode waarin de beeldenstorm zich voltrok.

Begin november. Week- en dagbladen voorzien ruimte voor persoonlijke getuigenissen van hartverscheurende rouw na het verlies van een geliefde. Ik lees Het licht in de stad, de opvolger van Inge Schilperoords bekroonde en met succes verfilmde debuutroman Muidhond (2015). Het licht in de stad zoomt in op Sophie, een zestienjarige scholier wier vertrouwde wereld vergruizelt nadat haar vader geheel onverwacht overlijdt. Een stom fietsongeluk in de Ardennen laat haar leven instorten nadat ze op jonge leeftijd haar moeder al verloor. Noodgedwongen trekt ze in bij haar tante die weliswaar uiterst zorgzaam is maar met wie ze nooit werkelijk connectie weet te maken. ‘Er is, dacht ze ineens, in de hele stad, in de hele wereld, geen mens, niemand die me echt kent.’ Een totale verlorenheid maakt zich van haar meester. Op zoek naar richting verkent Sophie dwaalwegen die leiden naar een radicaal narratief.