DW B

Dat je de titel van Alfred Birneys vuistdikke roman De tolk van Java gemakkelijk verkeerd leest, is geen toeval. Op het omslag staat immers een dolk met een roodgloeiende punt, alsof die in bloed gedoopt is, en wie begint te lezen, herkent in de dolk al snel een leidmotief. Altijd heeft ‘de tolk van Java’ Arto Noland, bijgenaamd de Arend, de dolk dicht bij zich: in zijn gevechtslegging tijdens de oorlog in Indonesië, onder zijn matras in Nederland, klaar om een denkbeeldige Indonesische vijand neer te steken. Arto is een Indo-Europese polyglot die tijdens de oorlog om de onafhankelijkheid van Indonesië (1945-1950) loyaal was aan de Nederlandse vlag en veel meer deed dan tolken alleen. Te weten vechten, moorden en martelen. Om op het einde van de strijd nog van kant te wisselen en zij aan zij met zijn Indonesische vrienden van vroeger te vechten.

Af en toe glipt er een door de mazen van het net: een student die enigszins verbaasd met een nipte voldoende naar buiten wandelt. Die na een ingewikkeld sociaal proces van ongeveer vijftien minuten het spreekwoordelijke, soms ook wel eufemistische voordeel van de twijfel krijgt. Ik kan er me slecht over voelen, die geflatteerde voldoende, omdat de overwegingen die ertoe leiden doorgaans, strikt genomen, oneigenlijk zijn. Zijn tegenhanger, de onheuse onvoldoende, overkomt me bij een mondeling zelden of nooit. Die krampachtige menselijkheid die me te streng, te categoriaal, te formeel doet oordelen – die ontmoet ik alleen wanneer ik teksten lees.

Op het moment dat het vliegveldpersoneel de bebloede hal begon schoon te dweilen, startte het cheesy fluitje van Van McCoy’s discohit ‘Do the Hustle’ – en toen barstte ik in een zenuwachtig lachen uit. Minutenlang had ik met een mengsel van fascinatie, afgrijzen en een scheef glimlachje naar Dial H-I-S-T-O-R-Y (1997) zitten kijken, een film van de Belgische kunstenaar en filmmaker Johan Grimonprez waarin de vroege geschiedenis van vliegtuigkapingen wordt verteld. Nu werd ik daadwerkelijk geraakt door dit werk. De sublieme wijze waarop de laconieke reactie op een terreuraanval op een vliegveld werd verbeeld – de menselijke resten worden doodleuk opgeveegd met muzak als muzikale begeleiding – werkte me onwillekeurig op de lachspieren.

Beste wolven,

nr. 8, 2016

Dirk Leyman, literair journalist en writer-at-large bij DW B, schrijft in deze heropgestarte rubriek Feuilles Volantes regelmatig een soms polemisch getinte beschouwing. Over actuele literaire gebeurtenissen, een opmerkelijke publicatie, een boekentendens of de schrijverswereld. Met geslepen pen & af en toe een schot voor de boeg. Zijn tweede bijdrage gaat over literaire prijzen.

Dirk Leyman, literair journalist en writer-at-large bij DW B, schrijft in deze heropgestarte rubriek Feuilles Volantes regelmatig een soms polemisch getinte beschouwing. Over actuele literaire gebeurtenissen, een opmerkelijke publicatie, een boekentendens of de schrijverswereld. Met geslepen pen & af en toe een schot voor de boeg. Zijn eerste bijdrage gaat over Optimistische woede, het manifest van het collectief Fixdit.