DW B

Dirk Leyman signaleert ‘verse leeswaren’: originele publicaties,  opmerkelijke boeken en nieuwigheden, met ook aandacht voor literaire essayistiek en drukwerk dat elders minder aan bod komt.

Dirk Leyman signaleert ‘verse leeswaren’: originele publicaties,  opmerkelijke boeken en nieuwigheden, met ook aandacht voor literaire essayistiek die elders minder aan bod komt.

Literair journalist Dirk Leyman zorgt in Klein Beschrijf regelmatig voor verse leeswaren. Hij signaleert opmerkelijke boeken, originele publicaties, literaire essayistiek én nieuwigheden.

Literair journalist Dirk Leyman zorgt in Klein Beschrijf regelmatig voor verse leeswaren. Hij signaleert opmerkelijke boeken, originele publicaties, literaire essayistiek én nieuwigheden.

Literair journalist Dirk Leyman zorgt in Klein Beschrijf maandelijks voor verse leeswaren. Hij signaleert dit keer een zestal opmerkelijke boeken en originele publicaties, essayistiek en nieuwigheden.

Wanneer je de trein vanuit Utrecht naar het zuiden neemt en aan de linkerzijde naar buiten kijkt, zie je even voorbij het stationsgebouw een kleine grijze fietsenstalling passeren. Op de achterkant is met witte letters de volgende graffitileus geschreven: ‘Alles komt goed.’ De ‘G’ van ‘goed’ is niet alleen op zijn kop gezet, maar ook gespiegeld. Elke keer als ik de slogan lees, zie ik in de omkering van die ene letter een eigenwijs verzet: al zou de wereld op zijn kop staan en zou het spiegelbeeld van het goede worden getoond, dan nog komt alles goed. Zij het dat dit nieuwe ‘goede’ iets vervreemdends heeft. Het tekstverwerkingsprogramma op mijn computer herkent geen omgekeerde en gespiegelde ‘G’, er moet handwerk aan te pas komen om de leus weer te geven zoals de graffiti op de muur. Ik las in die trein naar het zuiden de jongste bundels van Ellen Deckwitz en Lucas Hirsch en vond in het eigenwijze verzet van de graffiti het element dat beide uiteenlopende bundels met elkaar verbindt.

Een maand voordat Ivo Michiels in zijn huis in Zuid-Frankrijk overleed, bezorgde hij het manuscript van zijn laatste roman aan zijn uitgever. Maya Maya zou verschijnen op de negentigste verjaardag van de auteur, op 8 januari 2013, maar de geplande boekvoorstelling werd eerder een herdenking dan een verjaardagsfeest. In de geest van Michiels’ oeuvre was die herdenking echter niet minder feestelijk: elk einde, ook dat van het leven, opent nieuwe perspectieven. Michiels noemde dat principe het ‘Onophoudelijke Begin’. Het figureert in zijn levensbeschouwing en speelt de hoofdrol in zijn opvatting van literatuur (uiteraard zijn die twee bij hem niet te scheiden: leven doe je om te schrijven, schrijven om te leven). Elk boek moet vernieuwend zijn ten opzichte van het voorgaande, op een dialectische manier. Wil het nieuwe deel het voorgaande overstijgen, dan moet het ene het andere ook bevatten. Wie denkt dat dit spielerei is, moet weten dat de dialectiek samenvalt met de inspanning om tegenstellingen op te heffen. Eigen en vreemd, oosters en westers, schrijven en leven, links en rechts, het cerebrale en het intuïtieve, het apollinische en het dionysische – klassieke tegenpolen vloeien samen in Michiels’ werk. Het compositorische gebaar van de schrijver is dus onmiskenbaar geëngageerd.

Hopeloos maar niet ernstig. Vrijblijvend engagement in De omwegen van Jeroen Theunissen

Wie als jonge schrijver ‘de natuurlijke opvolger van Harry Mulisch’ wordt genoemd, staan twee reacties ter beschikking. Of hij gaat in de contramine, bagatelliseert de verwantschap en tempert de al te hoge verwachtingen die de vergelijking met zich meebrengt, of hij kiest de vlucht naar voren en buit de gelijkenis met maximale middelen uit. Christiaan Weijts lijkt te hebben gekozen voor de tweede optie. Ooit door criticus Pieter Steinz uitverkoren om scepter en kroon van de ‘Grote Eén’ over te nemen, heeft Weijts terdege beseft dat hij dat predicaat wel nooit meer kwijt zal raken. Hij doet in Euforie dan ook geen moeite om de verwantschap onder het tapijt te vegen.

In 2010 verscheen bij De Bezige Bij in Amsterdam een merkwaardige debuutroman: Bonita Avenue van Peter Buwalda. Het is vooral de geschiedenis van Siem Sigerius, zijn zoon Wilbert, zijn stiefdochter Joni en haar vriend Aaron. Siem is een beroemde wiskundige, die het schopt tot rector magnificus aan de Tubantia University in Twente en later tot minister van Onderwijs onder Wim Kok. Op het eerste gezicht stort Siems wereld in door toedoen van zijn familie: Joni en Aaron verdienen sloten geld met pornosites waarop Joni haar talenten demonstreert; Wilbert is een voor moord veroordeelde crimineel.             Bij nader inzien heeft Siem het zaad van zijn ondergang zelf gezaaid. Als een fervent bezoeker van pornosites ontdekt hij zijn eigen stiefdochter in een half incestueuze relatie, en nadien wordt hij door haar betrapt in een van haar pikante slipjes. Wilbert wil zich op zijn vader wreken omdat die meineed heeft gepleegd om hem langer achter de tralies te houden. In een gevecht met de vrijgelaten Wilbert breekt ex-judoka Siem diens arm, laat hem bevriezen in de sneeuw, en zaagt zijn lijk aan stukken. De ondergang wordt compleet door Siems zelfmoord.             Op de achtergrond speelt de vuurwerkramp in Enschede van 13 mei 2000: ze is even intens en meedogenloos als de instorting van de familie Sigerius. Verschillende vertelperspectieven (Siem, Joni en Aaron) en tijdsgewrichten (2000 en 2008), diverse werelddelen (Europa, Azië, Amerika), de zeden en gewoonten in uiteenlopende milieus (universiteit, porno-industrie, bedrijfscultuur) maken Bonita Avenue tot een roman die in de buurt van A.F.Th. van der Heijdens ‘schrijven in de breedte’ komt. Ook al door de ongegeneerd explosieve en zinnelijke stijl en de verknipte compositie van ruimte en tijd.             Veel romandebuten heb ik sindsdien gelezen; helemaal, half, soms slechts een bladzijde of twee. Een vloed aan boeken, maar: wat rest? Ik heb zes romans uitgekozen en stel ze hier aan u voor. Subjectief, ik weet het. Beschouw het als mijn biotoop. Zonder kwistig uitgedeelde sterretjes. Zonder opgeklopte hypes.

‘Hoe begint iets?’ Met die vraag opent Brieven aan Poseidon (2012) van Cees Nooteboom. Het boek begint in ieder geval als een typische Nooteboom. Als over een lopende band trekken op de eerste bladzijde alle bekende ingrediënten en elementen voorbij. ‘2008, een februaridag in München,’ vervolgt het verhaal, ‘ik heb op de Marienplatz een boek gekocht van Sándor Márai, geen roman, maar korte stukken.’ (9)