DW B

Wie de openingsscène van Kleine haperende vluchten leest, de tweede roman van Femke Brockhus, zou heel even kunnen denken dat we de wereld door de ogen van het vrouwelijk personage Julia bekijken. Zij is tenslotte degene die we volgen terwijl ze rond het oude witte huis struint dat haar thuis zal worden: zij kijkt om zich heen, pakt een kapotte dakpan op, bestudeert de natte aarde en de dieren die zich daarin ophouden.

Het opmerkelijkste verslag tot nog toe van een reële ruimtereis is dat van William Shatner. De legendarische Captain Kirk uit de televisieserie Star Trek maakte op 13 oktober 2021 als ruimtetoerist een korte reis met Blue Origin, het ruimtevaartbedrijf van Jeff Bezos. De reis duurde slechts enkele minuten en bracht Shatner en een drietal medepassagiers in een capsule even buiten de dampkring. Onmiddellijk na de landing kon een televisieploeg een gesprek filmen tussen Shatner en Bezos. Wat Shatner zag was alles behalve een promotiepraatje voor het verder onderzoek van de ruimte. Wat Shatner voorbij de atmosfeer had gezien - hij kon het niet genoeg herhalen - was het absolute niets, het totale zwart, de volstrekte leegte. Met andere woorden: de dood. Tegelijkertijd vond hij geen woorden om de schoonheid te beschrijven van alles wat zich binnen de atmosfeer bevond. Hij gebruikte een krachtig beeld voor de plotse overgang van het blauw van de dampkring - dat wat we vanop de aarde de lucht of de hemel noemen - naar het zwart van de ruimte: het was alsof een doek scheurde. Een dun, fragiel, blauw doek. En daarachter: de dood. Van het licht naar het absolute zwart in één enkel ogenblik.

De Vlaamse Delphine Lecompte was enkele jaren geleden nog de timide en eigenzinnige dichteres die met haar debuutbundel De dieren in mij (2009) de C. Buddingh’-prijs won, maar wier bevreemdend, poëtisch universum toch vooral door ingewijden bezocht werd. De dag van vandaag is Lecompte uitgegroeid tot een publieke mediafiguur, die nog steeds de nodige schroomvalligheid bezit maar die des te harder tegen welvoeglijke schenen lijkt te schoppen. Behalve haar succesvolle deelname aan de Vlaamse televisiequiz De Slimste Mens ter Wereld (2020) liggen vooral haar controversiële columns en opiniestukken, die ze de afgelopen jaren schreef voor De Morgen en Humo, aan de basis van die notoire roem. In de stukken nam Lecompte het onder meer op voor omstreden (#metoo-)figuren als Bart de Pauw, Arjan Peters en Roman Polanski (‘Sinds wanneer moeten kunstenaars fatsoenlijke mensen zijn?’); brak ze een lans voor een meer ‘menselijke’ benadering van pedofielen (‘Een gemarginaliseerde kwetsbare groep die al jaren als ziekelijk uitschot wordt behandeld door de fatsoenlijke moralistische goegemeente’); en stelde ze zich, recent nog, openlijk vragen ‘bij de buitensporige vaart en koortsige haast’ waarmee dezer dagen ‘van geslacht wordt gewisseld’.

Waar Nina Polaks eerdere geprezen romans nog een zin hebben als titel, vat de auteur haar derde roman in één woord samen: Buitenleven. Deze titel duidt een paradox aan. In verband met het grootse buitenleven komt hier vooral het relationele en intieme leven van twee vrouwen halverwege de dertig, Rivka en Esse, aan bod. De complexe verhouding tussen buiten en binnen wordt voorgesteld in de schets op de kaft van het boek. Daar zien we, overwoekerd door klimplanten, een binnenkamerse tuin met een stoel en een werktafel met daarop een dierenbeeldje. Dat deze roman niet alleen over de oncontroleerbare natuur en de invloed ervan op het leven van beide protagonisten gaat, maar ook over aanpassingsvermogen, creativiteit en schrijverschap, wordt hiermee al aangekondigd.

Er zijn zo van die auteurs waarvan je als recensent en literatuurliefhebber vindt dat ze eigenlijk nooit echt slechte boeken schrijven. Het literaire vakmanschap van de schrijver zorgt ervoor dat elk van de publicaties steevast een zeker kwaliteitsniveau behaalt. Meer dan eens is er bovendien een uitschieter die het oeuvre nog wat meer glans verleent. Wat mij betreft is Tom Lanoye zo’n auteur. De draaischijf, Lanoyes nieuwste roman die hij afgelopen voorjaar publiceerde, behoort samen met het weergaloze Sprakeloos (2009) tot het beste prozawerk dat de auteur al afleverde. Lanoyes vuistdikke roman is een indrukwekkende vertelling, die zonder meer een van de literaire hoogtepunten van dit jaar omvat.

Dirk van Weelden is al enkele decennia actief als schrijver van onder meer essays, verhalen, romans en literaire kritiek – zijn eerste boeken dateren van het einde van de jaren tachtig. Menig literatuurliefhebber zal hem kennen als een van de vaste krachten achter De Gids. Een echt bekende naam is Van Weelden evenwel nooit geworden. Dat heeft er allicht mee te maken dat het lang geleden is sinds hij een nieuw boek heeft uitgebracht; zijn meest recente boek, Het laatste jaar, verscheen bijna tien jaar geleden (2013). Van Weelden was vooral actief in de latere jaren 1990 en het daaropvolgende decennium. Derhalve citeert de flaptekst het juryrapport van de Frans Kellendonkprijs, die Van Weelden alweer ruim twintig jaar geleden ontving.