DW B

Literair journalist Dirk Leyman zorgt in Klein Beschrijf regelmatig voor verse leeswaren. Hij signaleert opmerkelijke boeken, originele publicaties, literaire essayistiek én nieuwigheden.

Literair journalist Dirk Leyman zorgt in Klein Beschrijf regelmatig voor verse leeswaren. Hij signaleert opmerkelijke boeken, originele publicaties, literaire essayistiek én nieuwigheden.

Literair journalist Dirk Leyman zorgt in Klein Beschrijf maandelijks voor verse leeswaren. Hij signaleert dit keer een zestal opmerkelijke boeken en originele publicaties, essayistiek en nieuwigheden.

De slangen uit Dominique De Groens nieuwste bundel krioelen werkelijk overal. Als een Escher-achtig patroon op de gifgroene omslag, als kleine iconische markeringen van de 25 titelloze gedichten in het binnenwerk en bovenal in en onder het oppervlak van de zanderige en zinderende wereld die de dichter voor ons optrekt. In haar vorige bundels – het debuut Shop Girl (2017) en de opvolgers Sticky Drama (2019) en offerlam (2020) – bleken transformatie en transmutatie belangrijke thema’s, ook in Slangen gaat De Groen virtuoos met dat thema aan de haal. De vraag om wat voor slangen het gaat, blijkt meteen al lastig te beantwoorden. In het midden van de bundel krioelen biologische en metaforische soorten heftig door elkaar:

Twee keer moest ik deze woorden lezen om mezelf ervan te verzekeren dat ik Rozalie Hirs’ woorden niet per ongeluk in andere volgorde had gelezen: ‘stijlkundige vernieuwing van abstractie naar figuratie’. Abstractie in de kunst wordt namelijk vaak gezien als steeds verder verwijderd raken van de figuratie, met als eindpunt een kunstwerk dat alleen zichzelf is en niet langer naar een herkenbare werkelijkheid verwijst. Hét voorbeeld is natuurlijk Piet Mondriaan, wiens onvoltooide Victory Boogie Woogie (geschilderd tussen 1942 en 1944) een ritmische ordening is van kleurvlakken en -vlakjes.

De cancelcultuur grijpt gretig om zich heen, en ook schrijvers blijven niet buiten schot. Vorig jaar verhaalde Henk van Straten in Ernest Hemingway is gecanceld al over een fotocurator van een museum voor moderne kunst die dreigt op straat gezet te worden omdat hij een expositie opzette over Ernest Hemingway, waarmee hij zich de woede op de hals haalde van feministen, antiracisten en dierenactivisten. En nu is daar Herfstdraad van Jamal Ouariachi, over een schrijver die zich door de confrontatie met extreemlinkse denkbeelden voor het blok geplaatst ziet.

‘Voor alle mensenkinderen’, zo luidt de opdracht die Marieke Lucas Rijneveld aan zijn recentste bundel Komijnsplitsers laat voorafgaan. Dat is niet niets. Een dichter die zich richt tot iedereen. De term ‘mensenkinderen’ heeft daarenboven een vaag religieuze en spirituele connotatie. Maakt dat de ambitie van de bundel niet nog groter? Wellicht te groot? De poëzie als een nieuw evangelie? Als een goede boodschap? Zijn de tijden inmiddels zo kil en koud geworden dat we daar opnieuw behoefte aan hebben? Het opvallende succes van Rijnevelds werk - met de eerste Boon-literatuurprijs als recentste bekroning - maakt in elk geval duidelijk dat het een gevoelige snaar bij zijn lezers raakt. Een van de sterktes van de bundel is in elk geval dat zijn opdracht niet ironisch bedoeld is. Als er zelfrelativering in de bundel zit - en de titel die zoveel als ‘muggenzifters’ betekent, lijkt dat toch te suggereren - dan in elk geval niet in zijn verlangen om om iets mee te delen.      

In 1989 publiceerde Jongstra zijn eerste fictieboek, de verhalenbundel De psychologie van de zwavel. Het derde verhaal heette ‘Hoofdstuk vijf opnieuw gelezen’ en ging over de wetenschappelijke onderneming van twee heren, B. en P. Zij wilden nagaan hoeveel waarheid er in literatuur te vinden was en ze zochten naar een strikt wetenschappelijke methode om dat gehalte te bepalen. In hun speurtocht naar bronnen en methodes stootten ze op Bouvard et Pécuchet van Gustave Flaubert. Dat boek vol verzinsels en vaak absurde wetenschappelijke theorieën blijkt letterlijk en figuurlijk de basis en de spiegel van hun bestaan. Fictie en realiteit blijken kopieën van elkaar. Geconfronteerd met hoofdstuk vijf van Bouvard et Pécuchet zien B. en P. slechts één mogelijkheid: ‘Niet over nadenken. We kopiëren het!’

Er kreeg maar één woord een hoofdletter op de cover van Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost. Niet de ondertitel roman, niet de permafrost, zelfs niet de auteur – de immer bescheiden Donald Niedekker doet zijn hoed af voor de geschiedenis en de natuurelementen en is tevreden met twee kleine letters in een ‘omgeving waar uitroeptekens en hoofdletters geen stand houden’. De enige hoofdletter is weggelegd voor Waarachtige: een soort van ware beschrijvingen uit de permafrost. En daar heeft Niedekker je al meteen bij de neus: de beschrijvingen vanuit het poolijs die zullen volgen vallen onder een rekbaar waarheidsbegrip.